Sahte habere mi maruz kalıyoruz?

Gün geçtikçe kullanımı yaygınlaşan sosyal medya ortamlarında yayınlanan haberlerin doğruluğu tartışılır durumda. Oysa haber, toplumun çıkarları gözetilerek aktarılması gereken bilgi ise neden bu yola başvuruluyor? Kısaca amaç kitlelere istenilen ideolojileri empoze etmek olduğu söylenebilir. Özellikle sosyal medya üzerinden kontrolsüz bilgi ve haber paylaşımı artış göstermekte. Paylaşılan içeriklerin konusu farklılık göstermiş olsa da içerisinde yer alan bilgilerin doğruluğu artık endişe duyulur hale geldi.
2018 yılında Oxford Üniversitesi Reuters Enstitüsü tarafından gerçekleştirilen araştırma yayınlandı. Sahte habere en çok maruz kalan ülkeler arasında Türkiye birinci sırada yer alıyor. Türkiye dahil 37 ülkenin yer aldığı araştırmada anket tekniği ile haber tüketicilerinin alışkanlıkları ve davranışları incelenmiş.
Araştırmanın sonucunda ise Türkiye, sahte habere en çok maruz ülkeler kategorisinde yüze 49 ile ilk sırada yer alıyor. Araştırmaya göre internette karşılaştığı bilginin doğru olup olmadığı konusunda endişe duyanların oranı ise yüzde 60’tır. Söz konusu araştırma dışında günümüze yakın bir araştırmanın da gerçekleştirilmediği görülüyor. Aslında bu araştırma sadece araştırmaya katılanların görüşünün bir sonucu olduğu ve yayınlanan haberlerin yalan olduğu konusunda net bir sonuç vermese de paylaşılan haberlerinin güvenirliliği ve şüphe duyulması noktasında çıkarımlar sunuyor.
Haber içeriğinin doğruluğunun şüphesi dışında bir de bu içeriklerle paylaşılan haber fotoğraflarının doğruluğu üzerine konuşmak gerekir. Bu durumun en belirgin örneklerini İsrail Filistin savaşında da görebilmekteyiz. Savaşa yönelik Twitter gibi birçok sosyal medya uygulamasında görseller ve içerikler paylaşılmaya başlandı. Ancak bu görsellerin bir kısmının 2021 yılına ait olduğu ortaya konuldu. Bu konu üzerine teyit.org internet adresinden doğrulamalar yapıldı. “Hamas’ın, içinde Türklerin de bulunduğu Tel Aviv’deki Ben Gurion Havalimanı’na düzenlediği füze saldırısın gösterdiği iddia edildi.” haberinde kullanılan fotoğrafın “İsrail’in 15 Mayıs 2021’de Gazze Şeridi’ne düzenlediği hava saldırılarına yanıt olarak Gazze’den İsrail şehirlerini hedef alan roketler atılıyor” haberine ait olduğu belirlendi. Diğer bir örnek ise sosyal medyada viral olan bir videodur. Bu videoda bir çocuğun infaz edildiğine ilişkin görüntüler yer alıyor. Ancak bu görüntülerin bir film setinden alıntı olduğu ortaya çıktı. Bu noktada haber tüketicilerinin yalan veya yanlış haber ve görsellerini gerekli araştırmaları yapmadan tüketmemesi gerekliliği önem taşıyor. Her haber fotoğrafının o haber içeriğine ait olmadığı gibi haber içeriklerinin de her zaman doğruyu göstermediği günümüzde haber tüketicilerine çok fazla sorumluluk düşüyor.