Demokrasi Çıtamız

Ülke de­mok­ra­si­le­ri­nin ge­liş­miş­lik gös­ter­ge­le­ri var­dır. Yani bir ülke için “ileri de­mok­ra­si­ye sa­hip­ler” di­ye­bil­me­miz için o ül­ke­de­ki ana­ya­sal hak­la­rın kul­la­nı­mı ko­nu­sun­da­ki ge­li­nen nok­ta­yı in­ce­le­mek ge­re­kir. Başta ana­ya­sa­da gü­ven­ce al­tı­na alı­nan insan hak­la­rı­nın, hu­ku­kun üs­tün­lü­ğü­nün, eği­tim hak­kı­nın, hay­van hak­la­rı­nın, top­lan­tı ve gös­te­ri yü­rü­yü­şü hak­la­rı gibi temel hak­la­rın kul­la­nıl­ma­sı­nın önün­de bir engel olup ol­ma­dı­ğı­nı in­ce­le­mek zo­run­da­yız. Şayet bu temel hak­la­rın var­lı­ğı sa­de­ce ana­ya­sa met­nin­de ka­lı­yor, va­tan­daş­lar­ca kul­la­nı­la­mı­yor veya kul­la­nıl­ma­sı­na en­gel­ler ko­nu­lu­yor­sa bı­ra­kın ile­ri­si­ni nor­mal bir de­mok­ra­si­nin var­lı­ğın­dan söz etmek müm­kün olmaz.

Ana­ya­sa­lar, top­lum­sal söz­leş­me­dir ve va­tan­daş­la­rı ol­du­ğu gibi ül­ke­yi yö­ne­ten­le­ri de bağ­lar.
Bu bağ­la­yı­cı­lık el­bet­te hukuk ze­mi­nin­de yürür. Ba­kı­nız ana­ya­sa­nın 153. mad­de­si: “Ana­ya­sa Mah­ke­me­si ka­rar­la­rı ya­sa­ma, yü­rüt­me ve yargı or­gan­la­rı­nı, idare ma­kam­la­rı­nı, ger­çek ve tüzel ki­şi­le­ri
bağ­lar.” diyor. Bizde öyle mi? Şayet ana­ya­sa yok sa­yı­la­rak ülke yö­ne­til­me­ye ça­lı­şı­lır­sa orada ka­osun çık­ma­sı muh­te­mel­dir. Ana­ya­sal ku­rum­la­rın her­ke­si bağ­la­yı­cı ka­rar­la­rı, ik­ti­dar ta­ra­fın­dan yok
sa­yı­la­maz. Ana­ya­sal bir kurum olan Ana­ya­sa Mah­ke­me­si­nin ka­rar­la­rı­nın her­ke­si bağ­la­dı­ğı ana­ya­sa­da yaz­ma­sı­na rağ­men bugün uy­gu­lan­mı­yor ol­ma­sı si­ya­sal bir ter­cih gibi de­ğer­len­di­ril­se de bu ana­ya­sa­ya ay­kı­rı bir du­rum­dur.

25 Kasım, Ka­dı­na Yö­ne­lik Şid­de­te Karşı Ulus­la­ra­ra­sı Mü­ca­de­le Günü’nde ül­ke­miz­de­ki kadın der­nek­le­ri ta­ma­men ba­rış­çıl bir yön­tem­le ka­dı­na yö­ne­lik şid­det ey­lem­le­ri­ni kı­na­mak ve top­lu­mun
dik­ka­ti­ni çek­mek, du­yar­lı­lık oluş­tur­mak is­ter­ken bir dizi en­gel­ler­le kar­şı­la­şı­yor­lar. Ses­le­ri kı­sıl­mak is­te­ni­yor. Yol­lar, metro du­rak­la­rı ka­pa­tı­la­rak bir araya gel­me­le­ri­ne engel olu­nu­yor. Oysa Ana­ya­sa’nın “Top­lan­tı ve gös­te­ri yü­rü­yü­şü dü­zen­le­me hakkı” baş­lık­lı 34. mad­de­si: “Her­kes ön­ce­den izin al­ma­dan si­lah­sız ve sal­dı­rı­sız top­lan­tı ve gös­te­ri yü­rü­yü­şü dü­zen­le­me hak­kı­na sa­hip­tir.” diyor.

Bu­ra­da rah­met­li De­mi­rel’in sözü geldi ak­lı­ma: Yol­lar yü­rü­mek­le aşın­maz, de­miş­ti. Top­lum­sal dü­ze­ni boz­ma­yan, şid­det içer­me­yen bu tür top­lan­tı ve gös­te­ri­le­re neden izin ve­ril­me­di­ği­ni -hem de
ana­ya­sal bir hak iken- an­la­mak­ta zor­la­nı­yo­rum. Bir an dü­şü­nün ki ka­dın­la­rı­mız so­kak­la­ra çık­mış, top­lum­da­ki kadın ci­na­yet­le­ri­ne ve erkek te­rö­rü­ne dur demek is­ti­yor­lar. Bunda top­lu­mun can ve mal gü­ven­li­ği­ni teh­dit edecek ne ola­bi­lir? El­le­rin­de sa­de­ce döviz ta­şı­yor­lar. Ne so­pa­la­rı ne taş­la­rı var.
İkti­dar sa­hip­le­ri bu tür gös­te­ri­ler­de ik­ti­da­ra yö­ne­lik slo­gan atıl­ma ih­ti­ma­lin­den, özel­lik­le de İstan­bul Söz­leş­me­si’nden çı­kıl­ma­sı­na karşı ka­dın­lar­da olu­şan tep­ki­den çe­kin­miş ola­bi­lir. Ya­sak­la­ma­lar ve en­gel­le­me­ler in­san­la­rın için­de­ki tep­ki­yi or­ta­dan kal­dır­maz. Oysa de­mok­ra­si­nin en önem­li özel­lik­le­rin­den biri de eleş­ti­ri­le­re ta­ham­mül­dür.

De­mok­ra­tik top­lum­lar­da ifade öz­gür­lü­ğü kul­la­nı­la­maz hale gel­miş­se korku ik­li­mi o top­lu­mu esir almış de­mek­tir. İkti­dar sa­hip­le­ri, dü­şün­ce­ye ke­lep­çe vu­ru­la­ma­ya­ca­ğı­nı öğ­ren­me­li ve iç­sel­leş­tir­me­li­ler.

Dönüp de ül­ke­mi­zin için­de bu­lun­du­ğu ko­şul­la­ra bak­tı­ğı­mız­da de­mok­ra­si çı­ta­mı­zın ne kadar “yük­sek” ol­du­ğu­nu gö­rür­sü­nüz!..